Ece CEYHUN -Birol BOZKURT
Türk sermaye piyasalarında 9 Mayıs’ta hisse senedi yatırımcısı sayısı 5,2 milyonu aşarak rekor kırdı. Pandemi getiri arayışları, halka arzların etkisiyle sermaye piyasaları köklü yatırımcı tabanını aşarak yeni yatırımcılarla buluştu. 2020-2023 döneminde daha önce hiç hisse senedi almamış 5,5 milyona yakın yeni yatırımcı borsa ile tanıştırıldı.
Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK), sermaye piyasası bilgilerini kaydi olarak tutan, Ar-Ge merkezinde geliştirdiği Elektronik Genel Konsey Sistemini Endonezya sermaye piyasasına ihraç etmiş, bir finansal teknoloji şirketi vizyonuyla çalışan bir kuruluştur. MKK, ayrıca, tarım pazarlarında 17 çeşit tarımsal eser için oluşturulan Elektronik Eser Belgeleri (ELUS) ve Kitle Fonlaması Sistemi için de kaydi saklama hizmeti vermektedir. Birçok yenilikçi projeye imza atan MKK’nın Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Üyesi. Rakamlarla büyük resmi Ekrem Arıkan ile konuştuk.
Yeni tekliflerin etkisi çok büyük
Yeni yatırımcı sayısındaki artışta halka arzların büyük etkisi olduğuna dikkat çeken Arıkan, “2 milyon yatırımcıya hisse dağıtılan halka arzlar var. Yatırımcı ilgisi sürdürülmeli.
2020-2023 döneminde 5,5 milyona yakın kişi ilk kez doğrudan pay piyasasından hisse satın aldı. 9 Mayıs’ta 5,2 milyon ile zirve yapan hisse senedi yatırımcı sayısı bugünlerde 4,8 milyon civarında. Hisse senedi dışında DİBS ve yatırım fonu gibi enstrümanları elinde bulunduranları da sayarsak, bakiyesi olan toplam yatırımcı sayısı yaklaşık 8 milyondur.
Önümüzdeki dönemde yatırımcı sayısının 10 milyona çıkacağını öngörüyoruz. Bu yıl 500’ü aşan halka açık şirket sayısı artacak ve yatırım araçları çeşitlenecek. Bugünlerde borsada işlem gören şirketlerin toplam değeri 260 milyar USD civarında.
Pazarlarımız geliştikçe bu fiyat çok daha yüksek seviyelere çıkacaktır. Türkiye’deki şirketler ve yatırımcılar, sermaye piyasamızın yüksek potansiyelinin daha fazla farkında olmalıdır. Borsaya ilgi arttıkça şirketlerimiz pahalanacak, ülkemiz ve ekonomimiz daha da büyüyecek.”
Yılın ilk 5 ayında doğrudan hisse alan yeni yatırımcı sayısının rekor seviyelerde olduğuna işaret eden Dr. Ekrem Arıkan, “Mayıs sonu itibarıyla yeni yatırımcı sayısı şimdiden toplamını geçti. 2022. Bu yılın ilk 5 ayında doğrudan hisse satın alan yeni yatırımcı sayısı 1 milyon 568 bin olurken, 2022’nin tamamında yeni yatırımcı sayısı 1 milyon 399 bin oldu. Bu sayı 2021 yılında toplamda 1 milyon 211 bin seviyesindeydi.
Yatırımcı profili değişiyor
Yeni yatırımcı profilinin değiştiğini ve daha yaygın bir fotoğrafın ortaya çıktığını belirten Dr. Ekrem Arıkan, “Yeni yatırımcıların yüzde 40’a yakını kadın, önceden yüzde 25-30 civarındaydı. Çocuklarına yatırım hesabı açması ve banka mevduatı, altın gibi düşük riskli enstrümanlara yatırım yapmasıyla bilinen borsaya 60 yaş üstü kişilerin ilgisi de artıyor. İlk kez yatırım hesabı açıp hisse senedi alan yatırımcılar arasında 20-29 yaş arası gençlerin oranı yüzde 50’nin üzerinde.
Ordu ili yeni yatırımcıda lider
Türkiye geneline baktığımızda, Orta ve Doğu Anadolu bölgelerinden gelen yeni yatırımcı sayısındaki artış dikkat çekiyor. 2020-2023 döneminde hisse senedi yatırımcı sayısının en fazla arttığı iller ise Ordu (%56,98), Adana (%52,45), Ardahan (%52,20), Batman (%51,79), Diyarbakır (%51, 77), Siirt oldu. (%51,55), Kilis (%51,16), Sivas (%50,89), Bingöl (%50,71), Çorum (%50,33), Yozgat (%50,14)” olarak sıralandı. Yatırım kültürü gelişiyor ve hisse senedi alarak şirkete ve büyümesine ortak olduğunuz öğreniliyor. Küçük tasarruflarla yatırım yapabileceğini anlayan ve bilinçli yatırımlarla uzun vadeli getirisinin araba, konut gibi araçlara göre daha fazla olduğunu fark edenlerin sayısı.
Finansal piyasalarda veri merkezi rolü önemlidir
İçinde bulunduğumuz dönemin bilgi çağı olarak nitelendirildiğini belirten MKK Genel Müdürü Dr. Ekrem Arıkan, finansal verilerin güvenilir bir şekilde kaydedilmesi ve işlenmesi konusunda değerli noktalara değindi. Arıkan, MKK’nın sistemik riskin gözetimi ve finansal istikrarın sağlanması amacıyla 2015 yılında SPK’nın verdiği yetki ile Türkiye’nin sermaye piyasalarında Bilgi Saklama Kuruluşu olarak atandığına değindi. Zamanla verilen sorumluluklarla bunun ötesine geçti. Bugün finansal piyasalara bütüncül bir bakış sağlamak için kurulmuş ve kurulabilecek yapılarda görevler üstleniyoruz. Sermaye Piyasası Risk Merkezi kurulması, Yatırımcı Risk Takip Sistemi gibi finansal piyasalarda karar vericilere analitik çözümler ve kritik raporlar sunan uygulamalar geliştiriyoruz.
Enerji ve emtia bazlı enstrümanları önemsiyoruz
Sermaye piyasalarının gelişimi açısından, güç ve tarımla ilgili çeşitli bahislere değindi: “Doğal gaz ve petrol gibi depolanabilir enerji emtialarının elektronik bono veya menkul kıymetleştirme yoluyla yatırımcıya sunulması ve kaydileştirilmesi fikrimiz var. velayetleri MKK’dadır.
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Daire Başkanlığı tarafından yürütülen 12. Beş Yıllık Kalkınma Planı Mali Hizmetlerin Geliştirilmesi kapsamında Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yürütülen mali mimari projelerinde de yer aldı.
MKK olarak ülkemizde faaliyet gösteren tüm organize piyasaların saklama merkezi olma vizyonuna sahibiz. Türkiye güç merkezi konumunu güçlendiriyor. Türkiye’den geçen doğal gaz boru sınırlarının yanı sıra keşfedilen petrolün ve özellikle Karadeniz doğalgazının da etkisiyle ülkemizin bir güç merkezi olma vizyonunu önemsiyoruz. Sadece fiziksel güç aktarımını köprüleyemeyeceğimize, aynı zamanda ticaretinde de değerli bir rol oynayabileceğimize inanıyoruz.
Enerji emtiaları yatırım aracı ve finansal varlık olarak yerli ve yabancı yatırımcılara sunulabilmektedir. İstanbul Finans Merkezi ile Türkiye’nin bir güç merkezi olma vizyonunu birleştirerek, güce dayalı finansal işlerin yürütüleceği bir merkez haline gelebiliriz.”
GEFAS’ta 10 İSEDAK üyesi ülke bulunmaktadır.
İSEDAK üyesi ülkeler arasında yatırım yapabilmeleri ve piyasa verilerine ulaşabilmeleri için GEFAS platformunu, Gayrimenkule Dayalı ve Gelişen Finansal Araçlar Bilgi Sistemini SPK ile birlikte 15 Eylül 2022’de kullanıma açtıklarını anlatan Prof. Ekrem Arıkan şöyle devam etti:
“10 ülke erişim bağlantıları ile pazarlarına dahil oldu ve bu sayı artmaya devam ediyor. Yatırımcıların sermaye piyasası araçları ile gayrimenkul yatırım seçeneklerini çeşitlendirmesi amacıyla Borsa İstanbul’da işlenen Kira Sertifikası, Gayrimenkul Yatırım İştirakleri Hisse Senedi ve Gayrimenkul Yatırım Fonu ihraççısı ve performans bilgilerine erişim kolaylaştırılmakta ve şeffaflık sağlanmaktadır. , aktivite ve yabancı yatırımcı ilgisi hedeflenmektedir.
Ayrıca İSEDAK üyesi ülkelerin sermaye piyasalarında işlem gören gayrimenkule dayalı mali işlere ilişkin bilgilerin GEFAS’ta yayımlanması ve ardından muhtemelen süreç için altyapının geliştirilmesi amaçlanacaktır. Zamanla büyüyeceğine ve gelişeceğine inanıyoruz.”
Yatırımcılar için tek elden analiz ‘e-YATIRIM’
Yatırımcı bilgi merkezine ait Arıkan, “e-YATIRIMCI uygulamamız web ve mobil üzerinden yatırımcılara hizmet veriyor. Yatırımcılar, kendilerine özel oluşturulan sicil numarası ile ya da e-Devlet şifresi ile bağlanarak, farklı hesapları olsa dahi MKK’da depolanan tüm varlıklarını görebilirler.
Bunlar arasında sermaye piyasalarında sahip olduğu yatırım araçları, tarım piyasasındaki ELÜS’ler, kitle fonlaması sisteminde sahip olduğu girişim şirketlerinin payları ve HPKS’ye kayıtlı halka açık anonim şirketlerin hamiline yazılı payları yer alıyor.”
‘Pusula’ aracı kurumlara yön gösterecek
Pusula hakkında bilgi veren Arıkan, “Veri çağında yaşadığımızı her zaman vurguluyoruz. Sahip olduğumuz bilgilerle sektörün ve ülke ekonomimizin büyümesine yönelik analitik çalışmalar ve hizmetler geliştirmeye çalışıyoruz.
Aracı kurumlara özel, yatırımcı demografisi vb. detaylı bilgilere ve yatırımcı istatistiklerine ulaşabilecekleri Pusulamızı geliştirdik. Bu çalışma ile bölgedeki illerdeki yatırımcı sayısı, portföy büyüklüğü, yatırımcı yaş aralığı gibi bilgileri emsal setlerle karşılaştırılabilecek şekilde aracı kurumlara sunuyoruz. Gelecekte risk ve departmanla ilgili çeşitli stratejik veriler bulsalar da Compass’ı geliştirme çabalarımız devam ediyor.” söz konusu.
Arıkan, “Finansal okuryazarlığı artırmak amacıyla 2020 yılında KAP kardeş kuruluşu olarak hizmete açtığımız Veri Analiz Platformu VAP’ta halka açık pek çok veriyi yayınlıyoruz. Halka açık şirketler için de bir ürün geliştirmeyi düşünüyoruz. Gelecekte yatırımcı profilini tanımak isteyen firmalar için bu hizmeti geliştirmeyi amaçlıyoruz.”
Emtia bazlı enstrümanlar yatırımcı sayısını artırıyor
Türkiye genelinde tarım hallerinde işlenen ELUS eserlerinin depolandığı 168 adet lisanslı antrepo bulunmaktadır. Tarımsal ürünlerin depolanmasına değindiğimizde Arıkan, “168 adet ruhsatlı antreponun 17 çeşit tarımsal ürünün depolanmasına yönelik depolama kapasitesi yaklaşık 9.3 milyon ton. Her 1 kg iş için elektronik eser belgesi oluşturulur. TÜRİB’de işlem gören ELÜS’ler yatırım fonlarına konu edilebilirse, tarımsal işler sermaye piyasalarında işlenerek alternatif bir yatırım aracı haline gelebilir. Tarım işleri ve elektrik gibi çeşitli emtia sınıflarında yatırım araçları geliştirilir ve yatırım tabanı genişletilirse yatırımcı sayısı daha da artacaktır.”
